Wycieczki terenowe

W ramach Kongresu planowanych jest kilka wycieczek terenowych przed- i pokongresowych.

PRZEDKONGRESOWE WYCIECZKI TERENOWE

A1. Rezerwat przyrody „Meteoryt Morasko” (półdniowa: 10.06.2024, godz. 12.00 – 17.00)

Prowadzący: prof. dr hab. Andrzej Muszyński, dr Monika Szokaluk, prof. dr hab. Witold Szczuciński

Rezerwat przyrody „Meteoryt Morasko” jest miejscem niezwykłym pod względem przyrody ożywionej i nieożywionej. W trakcie wycieczki po rezerwacie zaprezentowane zostaną jego najważniejsze walory geologiczne związane z holoceńskim impaktem meteorytu żelaznego. Na bazie wyników najnowszych badań, pokazane zostaną kratery uderzeniowe i omówiona będzie budowa geologiczna podłoża oraz przebieg procesu impaktu meteorytu. Z kolei w Pracowni Muzeum Ziemi Wydziału Nauk Geograficznych
i Geologicznych UAM będzie można obejrzeć meteoryty znalezione i wydobyte
w rezerwacie, w tym dwa o wadze 160 i 261 kg.

Liczba uczestników: min. 15 osób, maks. 30 osób
Koszt: 100 zł obejmuje przewodnik do wycieczek terenowych, transport i obiad.

A2. Geologiczne atrakcje turystyki miejskiej (półdniowa, 10.06.2024, godz. 12.00 – 17.00)

Prowadzący: prof. dr hab. Janusz Skoczylas, prof. UAM dr hab. Jacek Michniewicz,
prof. UAM dr hab. Małgorzata Szczepaniak, dr Paweł Wolniewicz

W Poznaniu obecność kamienia we wczesnośredniowiecznym budownictwie ma szczególne znaczenie, wynikające m.in. z faktu zachowana materialnych, głównie skalnych, śladów początków państwa polskiego. Początki państwa pierwszych Piastów, wprowadzenie chrześcijaństwa to także powstanie w Wielkopolsce kamiennej architektury. Zwiedzając najpierw podziemia katedry poznańskiej, tumby Mieszka I i Bolesława Chrobrego oraz tzw. misę chrzcielną i pierwsze mury obiektów sakralnych możemy zaznajomić się z początkami państwa polskiego. Z kolei kamienny wystrój katedry poznańskiej, a także rezerwat archeologiczny “Genius Loci” pozwala poznać średniowieczny kamienny Poznań. Z kolei, analiza wystroju kamiennego rynku w Poznaniu, a także kilku obiektów pruskiego budownictwa rezydencjonalnego (Zamek Cesarski, Gmach Komisji Kolonizacyjnej, Akademii Królewskiej) może stanowić przykład wykorzystania ustaleń nauk z pogranicza geologii, historii sztuki, archeologii, architektury, historii i kamieniarstwa w poznaniu kamiennego wystroju architektonicznego Poznania.

Liczba uczestników: min. 15 osób, maks. 30 osób
Koszt: 80 zł obejmuje przewodnik do wycieczek terenowych, bilety wstępów do odwiedzanych obiektów i kawa lub herbata plus ciasto w kawiarni CK Zamek.

A3. Kopalnia gazu ziemnego Kościan-Brońsko (1-dniowa, 10.06.2024, godz. 08.00 – 17.00)

Prowadzący: OGiE PGNiG ORLEN S.A.

KGZ Kościan – Brońsko to największa kopalnia gazu ziemnego w kraju. Eksploatuje złoża Kościan i Brońsko zakumulowane w utworach wapienia cechsztyńskiego i karbonu na głębokości ok. 2,3 km, pozyskując ok. 1 mld m3 gazu zaazotowanego rocznie.
Złoże Kościan S udostępnione jest piętnastoma odwiertami (w tym jednym horyzontalnym Kościan-18H), a złoże Brońsko dwudziestoma trzema odwiertami (w tym dwoma horyzontalnymi: Brońsko-26H oraz Brońsko-31H).
Kopalnia jako pierwsza w Polsce została zbudowana w tzw. grzebieniowym(kolektorowym) systemie zbioru gazu. W bezpośrednim sąsiedztwie odwiertów powstały instalacje stref przyodwiertowych, na których realizowana jest część procesu technologicznego. Gaz z odwiertu, po redukcji ciśnienia, wstępnym osuszaniu, oddzieleniu wody i pomiarze ilościowym jest kierowany do gazociągu zbiorczego – zbierającego gaz z poszczególnych odwiertów – a następnie do Ośrodka Centralnego, gdzie jest poddawany procesom dalszej separacji wody, głębokiego osuszania, odrtęciania oraz pomiarowi.
Ciekawostką jest fakt, że w gazie z tych złóż występuje hel, który odzyskiwany jest pośrednio w instalacji membranowej do odzysku helu we współpracy z Oddziałem PGNiG w Odolanowie.
Podczas wizyty uczestnicy zapoznają się z procesem technologicznym wydobycia i uzdatniania gazu ziemnego w instalacji Ośrodka Centralnego, będą mogli dowiedzieć się o procesach usuwania rtęci, odzyskiwania helu i ostatniej inwestycji związanej z budową tłoczni, która pozwoli na utrzymanie wydobycia gazu ze złóż Kościan i Brońsko.

Liczba uczestników: min. 15 osób, maks. 30 osób
Koszt: 130 zł obejmuje przewodnik do wycieczek terenowych transport i wyżywienie (suchy prowiant oraz obiad).

A4. Permomezozoik pogranicza Wielkopolski i Kujaw – geologia i eksploatacja (1-dniowa, 10.06.2024, godz. 07.30 – 18.00)

Prowadzący: dr Wojciech Stawikowski, mgr Łukasz Grzybowski

W ramach wycieczki wizytowana będzie czynna kopalnia wapieni górnojurajskich występujących w obrębie struktury antyklinalnej Zalesia, zlokalizowanej w obrębie kujawskiej części wału (antyklinorium) środkowopolskiego. Jest to jeden z największych kamieniołomów eksploatujących skały węglanowe w Europie. Poza obserwacjami w obrębie wyrobiska, dotyczącymi m. in. struktur tektonicznych oraz występującej tam mineralizacji, przedstawiony zostanie regionalny kontekst powstania i geometrii struktury Zalesia, której geneza ściśle powiązana jest z ruchami cechsztyńskich skał solnych. Oprócz problematyki geologicznej zaprezentowane zostaną także przemysłowe, w tym górnicze, aspekty wydobycia skał wapiennych na odwiedzanym obszarze. Jako poszerzenie tematu planowana jest też wstępnie wizyta na jednym lub dwóch obiektach “Solino”, związanych z utylitarnym wykorzystywaniem wysadów solnych, uformowanych z charakterystycznych dla Niżu Polskiego, w tym Kujaw i Wielkopolski późnopermskich ewaporatów.

Liczba uczestników: min. 15 osób, maks. 25 osób
Koszt: 220 zł obejmuje przewodnik do wycieczek terenowych transport i wyżywienie (suchy prowiant oraz obiad).

POKONGRESOWE WYCIECZKI TERENOWE 

 B1. Kłodawskie złoże soli i Narodowe Archiwum Geologiczne w Leszczach (1-dniowa, 14.06.2024 godz. 05.30 – 19.00)

Prowadzący: dr Joanna Jaworska, dr hab. Stanisław Burliga, mgr Michał Sokołowski

Kopalnia soli w Kłodawie jest wyjątkowym obiektem. To jedyna czynna kopalnia soli w Polsce, w której sól jest eksploatowana pod ziemią tradycyjną metodą strzałową, a samo złoże ma formę diapirową. W ramach wycieczki przedstawiona zostanie petrografia i litostratygrafia cechsztyńskich ewaporatów, a szczególna uwaga skierowana będzie na tektonikę i ewolucję wysadu solnego Kłodawy. Tu, kilkaset metrów pod ziemią, można obserwować nie tylko złożone struktury fałdowe i uskokowe, lecz również struktury sedymentacyjne zachowane pomimo płynięcia skał solnych podczas formowania wysadu. Ta „podróż do wnętrza Ziemi” pozwoli częściowo zrozumieć złożoność tektoniki solnej. Dodatkowo, w czasie wycieczki, zostaną podniesione kwestie odnoszące się do produkcji soli kamiennej, a także zagadnienia dotyczące problemów eksploatacji soli oraz wykorzystania złoża w najbliższej przyszłości.

Kolejny punkt wycieczki to miejscowość Leszcze położona ~8 km na północ od Kłodawy, w której znajduje się Archiwum Próbek Geologicznych oraz stacja hydrogeologiczna Państwowego Instytutu Geologicznego – Państwowego Instytutu Badawczego. Podczas wycieczki zostaną zaprezentowane zagadnienia dotyczące:

• gromadzenia, zabezpieczania i udostępniania próbek geologicznych; w Leszczach znajduje się największe w kraju archiwum próbek geologicznych (180 tysięcy metrów bieżących rdzeni). Zabezpieczane są w nim m.in. rdzenie z otworów wiertniczych, które mają wyjątkowe znaczenie dokumentacyjne dla rozpoznania budowy geologicznej Polski, i które podlegają specjalnej ochronie;
• monitoringu wód podziemnych; na terenie archiwum znajduje się stacja hydrogeologiczna I rzędu, w której są obserwowane wszystkie występujące w rejonie poziomy wodonośne zwykłych wód podziemnych (jurajski, trzeciorzędowy i czwartorzędowy). Podczas wizyty zostaną omówione warunki hydrogeologiczne regionu, jak również rodzaje monitoringu ilości i jakości wód podziemnych funkcjonujące w skali kraju, oraz lokalnie w okolicy stacji hydrogeologicznej w Leszczach i jednolitej części wód podziemnych (JCWPd) nr 62. Zaprezentowane zostaną również metody pomiarowo-badawcze wykorzystywane na potrzeby oceny stanu ilościowego i chemicznego JCWPd;
• geotermii niskotemperaturowej; nowo powstająca hala magazynowa archiwum próbek geologicznych będzie ogrzewana ciepłem pozyskiwanym z warstw podłoża skalnego (moc grzewcza gruntowych pomp ciepła 175,7 kW); w tym celu na terenie inwestycji wykonano 40 otworów wiertniczych o głębokości 100 metrów, w których zamontowano otworowe wymienniki ciepła. Podczas wycieczki zostaną omówione warunki termiczne podłoża skalnego w regionie, zostanie zaprezentowany pomiar badania współczynnika efektywnego przewodnictwa cieplnego metodą TRT oraz zostanie przeprowadzone profilowanie termiczne jednego z otworowych wymienników ciepła.

Liczba uczestników: min. 15 osób, maks. 25 osób
Koszt: 240 zł obejmuje przewodnik do wycieczek terenowych, transport i wyżywienie (suchy prowiant oraz obiad).

B2. LGOM – budowa złoża, problematyka eksploatacji (1,5-dniowa, 13.06.2024, godz.15.30, – 14.06.2024, ok. godz. 20.00)

Prowadzący: dr Robert Jagodziński, dr Wojciech Kaczmarek (KGHM Polska Miedź S.A.)

Celem wycieczki jest zapoznanie z procesem produkcji i wzbogacania rudy miedzi w zakładach górniczych i przeróbczych KGHM Polska Miedź S.A. W ramach wyjazdu do wybranego O/ZG KGHM Polska Miedź S.A. zaplanowano przedstawienie budowy geologicznej złoża, profilu litologicznego rud miedzi, przykładów mineralizacji kruszcowej i zjawisk tektonicznych oraz zdobycie praktycznej wiedzy związanej z nowoczesnymi technologiami eksploatacji złoża LGOM na przykładzie wybranych rejonów kopalni. W ramach wycieczki: (i) zjazd do podziemnych wyrobisk górniczych kopalni rud miedzi, (ii) prezentacja procesów przeróbczych w Zakładzie Wzbogacania Rud oraz (iii) przedstawienie metod unieszkodliwiania odpadów poflotacyjnych w Zakładzie Hydrotechnicznym – Obiekcie Unieszkodliwiania Odpadów Wydobywczych Żelazny Most.

Liczba uczestników: min. 10 osób, maks. 20 osób
Koszt: 450 zł obejmuje przewodnik do wycieczek terenowych, transport, nocleg i wyżywienie (kolacja, suchy prowiant oraz obiad).

B3. Przyrodnicze i gospodarcze wyzwania związane z eksploatacją i rekultywacją konińskich odkrywek węgla brunatnego (1-dniowa, 14.06.2024, godz. 7.30 – 17.30)

Prowadzący: dr Bogumił Nowak, mgr inż. Paweł Szadek, prof. UAM dr hab. Marek Widera

W czasie wycieczki jej uczestnicy będą mieli okazję zapoznać się z historią i procesem wydobycia węgla brunatnego w rejonie konińskim. Ponadto przedstawione zostaną wyzwania, z którymi zmaga się górnictwo odkrywkowe, zwłaszcza w kontekście prowadzonego odwodnienia górniczego i późniejszego procesu rekultywacji odkrywek.

Na początku wycieczki pojedziemy do Muzeum Okręgowego w Koninie-Gosławicach, gdzie obejrzymy ekspozycję poświęconą górnictwu w Wielkopolsce, obejrzymy makiety i skansen maszyn górniczych oraz obejrzymy kolekcję szczątków ssaków i roślin wydobytych przy okazji eksploatacji węgla brunatnego w rejonie Konina. Muzeum może się pochwalić jednym z najbardziej kompletnych szkieletów słonia leśnego (Palaeoloxodon antiquus) na świecie. Następnie udamy się w okolice Kleczewa, m.in. nad zbiornik, który powstał w wyniku zalania odkrywki Kazimierz Północ. Uczestnikom wycieczki zostaną przedstawione różne kierunki rekultywacji terenów pogórniczych oraz rozwiązania mające na celu odbudowę stosunków wodnych w strefie objętej lejem depresji odwadnianych odkrywek.

W dalszej kolejności przejedziemy na punkt widokowy położony nad największym wyrobiskiem końcowym pozostałym po eksploatacji węgla brunatnego w rejonie Konina – odkrywką Jóźwin IIB, która jest w początkowej fazie zalewania. Przy okazji będziemy mogli obejrzeć z bliska największą, pracującą w konińskim zagłębiu koparkę SRs-1800 „Dolores”, która znajduje się obecnie na skraju odkrywki.

W dalszej kolejności przejedziemy do odkrywki Tomisławice, gdzie obejrzymy jak przebiega eksploatacja węgla brunatnego oraz w jaki sposób prowadzi się odwodnienie złoża. Na punkcie widokowym zlokalizowanym przy odkrywce Tomisławice będziemy mieli okazję zapoznać się z warunkami tworzenia pokładów węglowych i towarzyszących im facji klastycznych. Następnie, już w obrębie wyrobiska, będziemy mogli przyjrzeć się wykształceniu neogeńskich osadów pod- i nadwęglowych oraz eksploatowanemu pokładowi węglowemu.

Na zakończenie wycieczki pojedziemy do Ślesina, gdzie odbędziemy krótki rejs po jeziorach szczytowego stanowiska Kanału Ślesińskiego. W czasie rejsu zjemy obiad i obejrzymy sztuczny wodospad, stanowiący końcowy punkt obiegu chłodzenia konińskich elektrowni. Po rejsie udamy się do Poznania. Wszelkie pytania, dotyczące wycieczki, prosimy kierować do dr. Bogumiła Nowaka: rugosa@op.pl

Uczestnicy wycieczki powinni zabrać ze sobą odzież przeciwdeszczową i buty trekkingowe.

Liczba uczestników: min. 20 osób, maks. 40 osób
Koszt: 180 zł przewodnik do wycieczek terenowych, transport, wyżywienie (suchy prowiant oraz obiad), bilety wstępu do Muzeum Okręgowego w Koninie-Gosławicach.

B4. Glacjalne i tektoniczne formy rzeźby terenu w strefie marginalnej lobu Sławy Śląskiej zlodowacenia wisły (1-dniowa, 14.06.2024, godz. 8.00 – 19.00)

Prowadzący: prof. UAM dr hab. Leszek Kasprzak, prof. UAM dr hab. Wojciech Włodarski, dr Izabela Szuman-Kalita, dr Jakub Kalita, prof. ING PAN dr hab. inż. Piotr Krzywiec

Przedmiotem wycieczki jest obszar strumienia lodowego Sławy Śląskiej. Zajmuje on południkowe obniżenie, ograniczone od zachodu morenami lubuskimi, a od wschodu Wałem Lwówecko-Rakoniewickim. Brak moren bocznych wskazuje na podobną prędkość lodu pomiędzy strumieniem Sławy a sąsiednimi obszarami. Stanowiska prezentowane podczas wycieczki są położone w osiowej i marginalnej części strumienia Sławy. Będą one podstawą do dyskusji nad dynamiką lądolodu zlodowacenia wisły na obszarze zachodniej Wielkopolski, w związku z asynchroniczną aktywnością poszczególnych strumieni lodowych a także zróżnicowanego czasowo i przestrzennie charakteru recesji. Szczegółowe wyniki datowań OSL, 10Be i 27Al z lobu Sławy zostaną omówione na tle ponad 80 nowych dat dla Wielkopolski. Zostanie zwrócona uwaga na złożoną genezę strefy marginalnej. Na zachodzie wyraźnie widoczna jest morena spiętrzona, a na wschodzie formy po wałach lodowo-morenowych, skarpa sedymentacyjna oraz rozległy sandr.

Jednym z ciekawszych wątków proponowanej wycieczki będzie dyskusja nad formami szczelin tensyjnych wyraźnie zaznaczających się w rzeźbie strefy marginalnej lobu Sławy Śląskiej. Są to formy głębokie na kilka, kilkanaście metrów, o stopniowo zmieniającej się szerokości w zakresie od kliku metrów do około 150 metrów. Część z nich zajmują jeziora. Bardzo ważny jest kształt i przestrzenny układ tych form, co pozwala rozpatrywać ich rozwój w nawiązaniu do zróżnicowania miąższości i litologii osadów czwartorzędowych a także topografii stropu mezozoiku. Otwartą kwestią jest udział tektoniki uskokowej w obrębie podłoża mezozoicznego jako czynnika kontrolującego rozwój szczelin tensyjnych. Analiza tych form, przeprowadzona w oparciu o obserwacje geomorfologiczne, profile geologiczne, dane otworowe i profile sejsmiczne, będzie podstawą do rozważań nad charakterem ruchów glaciizostatycznych na obszarze zachodniej Wielkopolski.

Liczba uczestników: min. 15 osób, maks. 30 osób
Koszt: 150 zł obejmuje przewodnik do sesji terenowych, transport i wyżywienie (suchy prowiant oraz obiad).